چکیده
زمینه. در اواخر سال 2019 میلادی شیوع بیماری کووید-19 با علایمی مشابه سرماخوردگی و یا بیماری های شدید تنفسی اضطرار و بحرانی برای سلامت عمومی در جهان ایجاد کرد. در راستای کنترل و مدیریت این بیماری کشورها و سازمان جهانی بهداشت استراتژی ها و تصمیمات متفاوتی را اتخاذ نمودند. هدف از این مطالعه، تشریح اقدامات اولیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جمهوری اسلامی ایران با محوریت معاونت بهداشت در قالب بسیج ملی مقابله با همه گیری کووید-19 است.
روش کار. یک مطالعه تلفیقی شامل مرور مستندات دپارتمان های مختلف معاونت بهداشت در امر مدیریت و کنترل همه گیری کووید-19 (کیفی) و توصیفی مقطعی (کمی) در فاصله زمانی اسفند 98 تا فروردن 99 انجام شد. در این مطالعه داده های و اطلاعات مربوط به تمامی 63 دانشگاه/ دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور از سامانه های پرونده الکترونیک سلامت و پورتال مرکز مدیریت شبکه جمع آوری و به کمک نرم افزار EXCEL تحلیل شد.
یافته ها. در گام اول بسیج ملی مقابله با کووید-19 حدود 1200 مرکز خدمات جامع سلامت منتخب کووید-19، سامانه خودارزیابی salamat.gov.ir و تلفن های مشاوره و آموزش از راه دور کووید-19 (4030-190-1666) راه اندازی شد. حدود 98 درصد افراد ثبت نام شده در سامانه های پرونده الکترونیک سلامت (78.315.029 نفر) مورد غربالگری شفاهی و ارزیابی قرار گرفتند که از این تعداد 6,220,603 نفر سالمند، 262,717 نفر مبتلا به دیابت، 3.356.131 مبتلا به فشار خون بالا، 29.201 نفر با BMI بالای 40، 517.696 نفر مادر باردار و 2.722.659 نفر تبعه خارجی بودند. از دیگر نتایج مهم اجرای گام اول بسیج ملی کاهش قابل توجه بار مراجعه به بیمارستان ها و مدیریت بیماران سرپایی در سطح اول نظام سلامت (مراقبت های بهداشتی درمانی اولیه) بود.
نتیجه گیری. همه گیری کووید-19 یک بحران جدی در جهان به وجود آورد که مدیریت آن در راس فعالیت های بهداشتی دنیا قرار گرفت. حوزه بهداشت ایران نیز با استفاده از ظرفیت ساختار نظام شبکه و نیروهای ارائه دهنده خدمت، سیاست هایی مناسب در امر مدیریت و کنترل این بیماری تدوین نمود. یکی از این سیاست ها غربالگری شفاهی است که موجب مدیریت بهینه همه گیری و هدایت مناسب بیماران شده است.