کلان داده‌ و داروسازی: کاربردها و اولویت‌ها

چکیده

زمینه. بیمارستان ها، بیماران، پژوهشگران و مراکز درمانی در حال تولید حجم عظیمی از داده‌ها در بخش مراقبت‌های پزشکی و تشخیص دارو هستند. با توسعه مداوم ابزارهای ذخیره سازی داده و در دسترس بودن دستگاه‌های هوشمند در جهان، نفوذ کلان داده‌ها همچنان رو به رشد خواهد بود. این تأثیرگذاری به حوزه پزشکی نیز منتقل شده است. حجم داده‌های موجود در زمینه های فارماکولوژی، سم‌شناسی و داروسازی نیز به طور مداوم در حال افزایش است. از همین‌رو، پژوهش حاضر با هدف شناسایی کاربردهای کلان داده در حوزه داروسازی انجام شد.
روش کار. مطالعه حاضر در دو مرحله با رویکرد ترکیبی در زمستان 1401 انجام شد. در مرحله اول، کاربردهای کلان داده با جستجوی کتابخانه‌ای و روش تحلیل محتوا شناسایی و استخراج شد. در مرحله دوم، کاربردهای استخراج شده توسط کمیته خبرگان متشکل از 17 متخصص که در حوزه داروسازی ایران کار می‌کردند، رتبه‌بندی شدند. برای رتبه‌بندی کاربردهای کلان داده در حوزه داروسازی از تکنیک سوارا استفاده شد.
یافته‌ها. پژوهش حاضر اهمیت کاربردهای کلان داده در داروسازی را مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که کشف و توسعه دارو (263/ 0) و تحلیل کارآزمایی بالینی (224/ 0) دارای بیشترین وزن اهمیت و بعد از آن‌ها به ترتیب اثربخشی و عملکرد دارو (197/ 0) ، ایمنی دارو (170/ 0) و شخصی سازی دارو (146/ 0) در مرتبه‌های بعد قرار دارند.
نتیجه‌گیری. مطالعه حاضر تلاشی برای مرور ادبیات موجود در مورد به کارگیری کلان داده در حوزه داروسازی و رتبه‌بندی آن‌ها را نشان داد. کلان داده می‌تواند به پژوهشگران کمک کند تا به کشف و توسعه هر چه بهتر داروها بپردازند و اثرات داروها و سایر مواد شیمیایی را بر بدن انسان بهتر شناسایی کنند، که این امر می تواند به بهبود ایمنی و کارایی داروها و سایر مواد شیمیایی کمک کند. همچنین کلان داده می‌تواند به بهبود دقت پیش‌بینی‌های مربوط به اثرات داروها و مواد شیمیایی کمک کند، که این امر به بهبود ایمنی در تولید دارو منجر شده و به جلوگیری از تداخلات نامطلوب دارویی کمک کند. در نهایت کاربردهای شناسایی شده در این مطالعه برای حوزه پزشکی و سلامت ضروری هستند و کلان داده ممکن است به‌طور قابل‌توجهی بر بهبود این حوزه‌ها تأثیر بگذارد. تحلیل کلان داده دارای پتانسیل تحول‌آفرینی است و راه‌های جدیدی برای درک و پیش‌بینی اثرات دارو ارائه می‌دهد. از این‌رو به کارگیری کلان داده نقش مهمی در داروسازی ایفا خواهد کرد و به کشف و توسعه دارو، بهبود ایمنی و اثربخشی دارو کمک جدی می‌کند.

کلید واژه ها: کلان داده, داروسازی, فارماکولوژی, کشف دارو, مطالعات بالینی