چکیده
زمینه. سکته مغزی دومین عامل شایع مرگ‌ومیر و اولین عامل ایجاد ناتوانی در ایران می‌باشد. بیشترین مرگ‌های مرتبط با سکته مغزی در کشور‌های با درآمد پایین و متوسط رخ می‌دهد. این مطالعه اپیدمیولوژی به دلیل مطالعات ناکافی و عموماً با حجم نمونه کم در کشور، با هدف شناسایی عوامل خطر اصلی سکته مغزی در استان آذربایجان شرقی انجام یافته است.
روش کار. این مطالعه مقطعی با استفاده از داده‌های 5430 بیمار با تشخیص قطعی سکته مغزی ثبت شده در سیستم ثبت استروک تبریز (TSR) بین بهمن ماه 1393 الی خرداد ماه 1400 در بیمارستان‌های مرجع سکته مغزی در آذربایجان‌شرقی انجام شد. تحلیل‌ها با استفاده از نرم‌افزار STATA نسخه 17 و آمار توصیفی، مجذور کا و سطح معناداری P<0/05 بررسی گردید.
یافته‌ها. تصویری اپیدمیولوژیک از عوامل خطر اصلی در قالب آزمایشات و بررسی‌های بالینی، عوامل خطر بالینی و عوامل خطر رفتاری مرتبط با سکته مغزی، ارائه گردید. میانگین و انحراف معیار سنی بیماران 15/72±69/52 سال و 47/15 درصد مؤنث و 52/85 درصد مذکر بودند. بیشترین عوامل خطر شامل فشار خون بالا (67/81درصد)، خروپُف کردن (32/06 درصد)، دیابت شیرین (22/23 درصد)، داشتن پیشینه سکته مغزی (18/78 درصد)، بیماری ایسکمیک قلبی (17/55 درصد)، پنومونی آسپیراسیون (15/32 درصد)، اعتیاد به سیگار (13/65 درصد)، فیبریلاسیون دهلیزی (10/15 درصد) و هایپر لیپیدمی (8/42 درصد) بودند. سکته مغزی نوع ایسکمیک (68/20 درصد) بیشتر از هموراژیک (31/80درصد) بود. اعتیاد به مصرف سیگار به‌طور معناداری در مردان بیشتر از زنان بود (0/001>P). شیوع پرفشاری خون (0/001>P) ، فیبریلاسیون دهلیزی (P=0/001) و هایپر لیپیدمی (0/001>P) به‌طور معناداری در زنان بیشتر از مردان بود. بین فیبریلاسیون دهلیزی با سن بالا (0/001>P) و جنسیت مؤنث (P=0/001) رابطه مستقیم و معناداری مشاهده شد.
نتیجه‌گیری. عوامل خطر اصلی سکته مغزی به ترتیب شامل داشتن فشار خون بالا، خروپُف کردن، دیابت شیرین، داشتن پیشینه سکته مغزی، بیماری ایسکمیک قلبی، پنومونی آسپیراسیون، اعتیاد به سیگار، فیبریلاسیون دهلیزی و هایپر لیپیدمی بودند. پرفشاری خون شایع‌ترین عامل خطر در بیماران بود، لذا برنامه شناسایی و درمان موارد بی‌علامت به‌صورت غربالگری توصیه می‌گردد. آموزش تظاهرات بالینی شایع به جامعه جهت تسریع در مراجعه و درمان زودهنگام می‌تواند کمک‌کننده باشد.