چکیده
زمینه. عادت به مطالعه در سال‌های نخست زندگی نه‌تنها به تقویت مهارت‌های شناختی و تحصیلی کمک می‌کند، بلکه به‌عنوان ابزاری مؤثر در افزایش سواد سلامت و توانمندسازی نسل آینده برای تصمیم‌گیری‌های آگاهانه در زندگی نیز شناخته می‌شود. بنابراین، این پژوهش با هدف بررسی عوامل مؤثر بر دانش‌افزایی والدین، در توسعه فرهنگ مطالعه کودکان زیر هفت سال، درک تجربیات والدین در نهادینه‌سازی فرهنگ مطالعه و شناسایی عوامل مؤثر بر این فرآیند انجام شد.
روش کار. این پژوهش کیفی، بر اساس روش پدیدارشناسی کلایزی انجام شد. جامعه آماری شامل والدین کودکان ۴ تا ۷ ساله عضو کتابخانه‌های عمومی استان خراسان رضوی بود. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته جمع‌آوری و در هفت مرحله، تبدیل مصاحبه‌ها به متن، استخراج جملات کلیدی، فرموله‌کردن واحدهای معنایی، طبقه‌بندی واحدها، استخراج مضامین اصلی، ارائه توصیف جامع و اعتباریابی نتایج تحلیل شد.
یافته‌ها. یافته‌ها نشان داد که عوامل مؤثر بر دانش‌افزایی والدین و توسعه فرهنگ مطالعه در چهار دسته اصلی قرار می‌گیرند: عوامل فرهنگی (مانند هویت فرهنگی و توسعه فرهنگی خانوادگی)، عوامل جمعیتی و مشارکتی (شامل سطح تحصیلات والدین، وضعیت مالی خانواده و مشارکت آن‌ها در فعالیت‌های فرهنگی)، عوامل سیاسی-اجتماعی (مانند حمایت‌های دولتی و ایجاد ارزش اجتماعی برای مطالعه) و عوامل اقتصادی (شامل شرایط اقتصادی خانواده و جامعه). علاوه بر این، عوامل روان‌شناختی (مانند ایجاد حس مالکیت و آرامش در کودکان)، کالبدی (مانند طراحی محیط مطالعه مناسب)، نوآورانه (مانند استفاده از فناوری‌های نوین)، هویتی (مانند تقویت هویت فردی و اجتماعی کودکان)، آموزشی (مانند آموزش مهارت‌های مرتبط با کتابخوانی) و خانوادگی (مانند مشارکت والدین در مطالعه و الگوسازی رفتاری) به‌عنوان عوامل مؤثر بر توسعه فرهنگ مطالعه شناسایی شد.
نتیجه‌گیری. این پژوهش نشان داد که توسعه فرهنگ مطالعه در کودکان نیازمند رویکردی جامع است که به ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و روان‌شناختی توجه کند. خانواده به‌عنوان اولین محیط آموزشی نقش کلیدی در این فرآیند دارد. برنامه‌ریزی‌های آموزشی و فرهنگی باید با مشارکت خانواده، نهادهای آموزشی و سیاست‌گذاران انجام شود تا زمینه برای نهادینه‌سازی فرهنگ مطالعه فراهم گردد.