چکیده
زمینه. یکی از مهم‌ترین چالش‌های نظام سلامت در ایران، ارتقای کارآمدی خدمات درمانی و ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات است؛ در این میان، طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع به‌عنوان یکی از سیاست‌های کلیدی نظام سلامت نقش بسزایی ایفا می‌کند. هدف از انجام این پژوهش، شناسایی پیشران‌های اجرای اثربخش خط‌مشی طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع در استان سیستان و بلوچستان است.
روش کار. این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر اجرا، آمیخته اکتشافی می‌باشد. جامعه آماری در بخش کیفی شامل ۱۵ نفر از مدیران دانشگاه‌های علوم پزشکی، پزشکان خانواده، کارشناسان حوزه سیاست‌گذاری سلامت و اعضای هیئت علمی مرتبط با حداقل ۵ سال سابقه مدیریتی؛ و در بخش کمّی، شامل تمام افرادی بود که از خدمات طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع استفاده می‌کردند که نمونه‌ای متشکل از ۳۸۴ نفر بر اساس جدول مورگان تعیین گردید. گردآوری اطلاعات، از طریق مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای بود. در بخش کیفی از مصاحبه‌های نیم‌ساختاریافته و در بخش کمّی از پرسش‌نامه استفاده شد. داده‌ها در بخش کیفی با روش تحلیل دلفی و در بخش کمّی با آمار توصیفی و استنباطی تحلیل شدند. این مطالعه در سال 1403 اجرا گردید.
یافته‌ها. نتایج نشان می‌دهد که پیشران‌های شناسایی‌شده از جمله آموزش و توانمندسازی پزشکان خانواده و تیم سلامت، فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی به مردم، تأمین منابع مالی پایدار برای اجرای طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع، و ایجاد زیرساخت‌های فنی و اطلاعاتی مناسب برای پیاده‌سازی نظام ارجاع نقش کلیدی در اجرای اثربخش خط‌مشی طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع دارند.
نتیجه‌گیری. مدل ارائه شده قابلیت اطمینان بالایی برای تبیین روابط بین متغیرها دارد و نشان‌دهنده کیفیت مناسب اجرای خط‌مشی طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع است.