مداخلات بهداشت عمومی دولت: گام‌های حیاتی در مقابله با همه‌گیری COVID-19 در ایران

چکیده

در مواجهه با همه‌گیری COVID-19، دولت‌ها در سرتاسر جهان مسئولیت بزرگ اجرای مداخلات بهداشت عمومی برای مهار گسترش کروناویروس را بر عهده گرفته بودند. این مداخلات، از آموزش عمومی و فاصله‌گذاری اجتماعی گرفته تا انجام گسترده آزمایش تشخیصی، و واکسیناسیون عمومی، نقشی اساسی در حفاظت از سلامت جامعه و کاهش تأثیرات جانبی این بحران بی‌سابقه بر زندگی مردم ایفا کرده است.مداخله دولت‌ها در کنترل شیوع ویروس کرونا و مقابله با COVID-19 امری حیاتی بوده و دولت‌ها از این طریق تعهد خود را نسبت به حمایت از شهروندان در تامین، حفظ و ارتقای سلامت و رفاه جامعه و در به حداقل رساندن فشار بر نظام‌های سلامت نشان داده‌اند. این مداخلات نه تنها جان افراد را نجات داده است، بلکه احساس امنیت و ثبات را در مواقع حساس و نامطمئن پاندمی با وجود موج گسترده و بی‌سابقه‌ی شیوع اطلاعات نادرست و شایعات، فراهم کرده است.در کشورهای مختلف سیاست‌ها و رویکردهای متفاوتی بنا بر شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و توانمندی‌های نظام سلامت در پیش گرفته شد. از جمله اقدامات مهم دولت‌ها در کشورهای مختلف جهان(1، 2) می‌توان به اقدامات آگاهی‌رسانی عمومی، (3) پیشگیری، (4) ردیابی (Contact Tracing)،(5) تشخیص، درمان، واکسیناسیون و مراقبت‌های اختصاصی اشاره کرد.علی‌رغم تحمیل تحریم‌های گسترده و سنگین جهانی، جمهوری اسلامی ایران در یک بازه زمانی بسیار کوتاه و با تکیه بر بستر نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه در آغازین روزهای شیوع جهانی COVID-19 مداخلات چند وجهی بسیار مهمی در ساختار، برنامه‌ها و روش‌های ارائه خدمات به انجام رساند، که مستندسازی و انتشار آن می‌تواند درس‌آموخته گرانبهایی برای حال و آینده نظام‌های سلامت باشد. از اهم این مداخلات می‌توان به آموزش عمومی مردم، گسترش فاصله‌گذاری اجتماعی، ایجاد ساختار غربالگری شفاهی برای ردیابی، شناسایی و شکستن زنجیره انتقال بیماری، بهره‌مندی از مشارکت مردم و جامعه در مقابله با بیماری، راه‌اندازی آزمایشگاه‌های تشخیصی تخصصی COVID-19 و گسترش کشوری انجام تست‌های تشخیصی، راه‌اندازی مراکز منتخب COVID-19 برای پذیرش بیماران ارجاعی از بخش‌های دولتی و خصوصی در سطح اول، تدوین و بازنگری پروتکل‌های تشخیصی و درمان سرپایی COVID-19، راه‌اندازی مراکز قرنطینه و واکسیناسیون عمومی با توجه به اولویت گروه‌های آسیب‌پذیر و در معرض خطر اشاره کرد. علی‌رغم موفقیت چشمگیر مداخلات انجام شده در مقابله با COVID-19، چالش‌های متعددی همچنان باقی است. نگرانی‌های مردم با رواج اینفودمیک و شایعات مختلف، همچون سیلی که تلاش دارد تمام سازه‌ها و سدهای پیشگیری و مداخلات بهداشت عمومی را از بین ببرد، موجب شکستن اعتماد مردم به مراجع بهداشتی می‌شود. از سوی دیگر، سویه‌های مختلف و نوظهور ویروس هم موجب نگرانی‌های بیشتر مردم شده و تلاش‌های بیشتری را در حوزه نظام سلامت طلب می‌کند. لذا لازم است راهبردهای ارتباطی بیشتر بهبود یابد تا از درک عمومی و تبعیت از اقدامات پیشگیرانه اطمینان حاصل شود. در این شرایط، مجلات علمی- پژوهشی در ایجاد اعتماد بین مردم و نظام سلامت، تصمیم‌گیری‌های مشارکتی و مردم‌محور و اطلاع‌رسانی مبتنی بر شواهد نقش حیاتی دارند.(6) در این میان نقش مجلات علمی پژوهشی داخلی کشورهای غیر انگلیسی زبان در انتشار و توزیع اطلاعات مبتنی برشواهد، شفاف‌سازی برنامه‌های ملی و بین‌المللی در مقابله با پاندمی، تصحیح اطلاعات نادرست و شایعات در بین عموم مردم، که الزاما استفاده‌کنندگان مقالات علمی پژوهشی بین‌المللی به زبان انگلیسی نیستند، مضاعف می‌باشد. در این راستا، مجله تصویر سلامت که یکی از مجلات علمی- پژوهشی با داوری هم‌طراز فارسی است و توسط مرکز تحقیقات مدیریت خدمات بهداشتی درمانی دانشگاه علوم پزشکی تبریز منتشر می‌شود، تصمیم گرفت ویژه‌نامه‌ای را با همکاری قائم‌مقام معاون بهداشت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و رئیس مرکز مدیریت شبکه ایران منتشر نماید. این شماره ویژه اهم سیاست‌ها، برنامه‌ها و اقدامات اجرایی و پیشگیرانه مرتبط با COVID-19 در نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه بر اساس شواهد، اسناد دولتی، مطالعات میدانی، داده‌های عملکردی موجود را که در سامانه‌های نظام مراقبت‌های بهداشتی درمانی اولیه، در طی سال‌های 1398 تا 1400 انجام شده است را پوشش می‌دهد. تمام مقالات این شماره ویژه فرایند داوری هم‌طراز را مطابق با استانداردهای مجله تصویر سلامت تحت نظر سردبیر مجله طی کرده است.

کلید واژه ها: کووید-19, بهداشت عمومی, مراقبت‌های بهداشتی اولیه, برنامه های دولتی, ایران