پروتکل مدیریت فشار خون مبتنی بر مدل فرانظری: طراحی و ارزیابی اثربخشی

چکیده

زمینه. پرفشاری خون یکی از بیماری‌های شایع و قابل پیشگیری در جهان بوده و مهم‌ترین راهکار کنترل آن، انطباق بیمار با رفتارهای خودمراقبتی است. مطالعه حاضر با هدف بررسی اثربخشی پروتکل مدیریت فشار خون مبتنی بر مدل فرانظری بر افزایش خودمراقبتی، خودکارآمدی و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در بیماران مبتلا به فشار خون بالا انجام شد.

روش کار. این مطالعه ترکیبی، شامل دو مرحله بود که در سال 1401 تا 1402 در مراکز سلامت شهر تبریز انجام شد. مرحله اول، شامل طراحی پروتکل مدیریت فشار خون مبتنی بر مدل فرانظری بود. مرحله دوم، مطالعه‌ای مداخله‌ای از نوع کارآزمایی تصادفی کنترل شده بود که جهت ارزیابی اثربخشی پروتکل طراحی شده بر افزایش خودمراقبتی، خودکارآمدی و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت انجام گرفت. بدین منظور، 60 نفر مبتلا به فشار خون بالا وارد مطالعه شده و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. پرسش‌نامه‌های مرتبط در مرحله پیش آزمون، بلافاصله پس از آموزش، 2 ماه پس از آموزش و 4 ماه پس از آموزش توسط گروه آزمایش و کنترل تکمیل شدند. برای ارزیابی تاثیر مداخله در زمان‌های مختلف از آزمون آماری ANCOVA (Repeated Measures) استفاده شد.

یافته‌ها. نتایج نشان داد در بیماران گروه آزمایش، پروتکل مدیریت فشار خون مبتنی بر مدل فرانظری به‌طور پایداری باعث افزایش ابعاد خودمراقبتی در طول زمان شد (P<0/001). همچنین پروتکل مدیریت فشار خون به‌طور پایدار بر افزایش خودکارآمدی و افزایش ابعاد کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در بیماران گروه آزمایش موثر بود (P<0/001). در حالی‌که این افزایش، برای متغیرهای خودکارآمدی، خودمراقبتی و کیفیت زندگی در گروه کنترل مشاهده نشد (P>0/05).

نتیجه‌گیری. بیشترین تاثیر آموزش بر اساس مدل فرانظری روی بیماران، بر میزان خودمراقبتی آنها بود. بر اساس نتایج، با گذشت زمان از ارائه برنامه آموزشی، تاثیر مداخله کمتر می‌شد. بنابراین برگزاری جلسات کوتاه آموزشی مستمر، جهت پایدار کردن تغییر رفتار بیماران مبتلا به فشار خون بالا ضرورت دارد.